|
Хулоса қилиб айтганда, камбағалга бевосита бериладиган садақанинг фарз ёки нафл бўлишидан қатъий назар, махфий қилингани афзалроқ. Лекин халифага ёки унинг ходимларига топшириладиган фарз закотнинг эса махфий қилинганидан кўра ошкора қилингани афзалроқ. Айрим саҳобалардан қилинган мана бу ривоятнинг мазмуни шу бўлса ҳам ажаб эмас: «Ибн Аббосдан ривоят қилинади: Нафл садақанинг яширин қилингани ошкора қилинганидан етмиш баробар афзалроқ. Фарз садақанинг ошкора қилингани яширин қилинганидан йигирма беш баробар афзалроқ». Бу ердаги фарз садақадан мурод ўша Ислом давлатига бериладиган закотдир. Уни билдириб бериш афзалдир. Чунки ҳукмларни бажаришда халифага бўлган итоатни кўрсатиб қилиш афзалроқдир.
(فَنِعِمَّا هِيَ жуда яхши) мақтов феъли. Мозий, фатҳага мабний. Асли (نعم ) бўлиб, унга ма киритилгани учун мим сукун қилинган ва икки сокин бир жойда келиб қолгани туфайли айнга касра берилган.
Ма калимаси накра томма. Тамйизлик эътибори билан насб ҳолатида. (نعم ) феълининг фоили остидаги мустатир замир бўлиб, у ўзидан кейинги тамйиз билан тафсирланаётган садақаларга қайтади.
(}هِي ) Муаххар мубтадо бўлиб, садақаларни ошкор қилишга қайтади. Унинг муқаддам хабари ўзидан олдинги жумлайи феълийя, яъни, мақтов феъли ўз фоили билан. Яъни, уни ошкор қилиш нақадар яхши. Лекин бу ерда музоф ҳазф қилиниб, унинг ўрнига музофун илайҳ ўтирган. Мақтов садақаларга эмас, айтиб ўтганимиздек уларни ошкор қилишга алоқадор.
Мақтовнинг садақаларга эмас, садақаларни ошкора қилишга алоқадорлигига далил ихфо (яширин қилиш)нинг унга атф бўлаётгани ва яхшилик иснодининг унга берилаётганидир. (Ўзбекча қилиб айтганда биринчи жумлага уюшиб келаётган кейинги жумлада гап яшириш ҳақида бораётган экан, демак, биринчи жумлада ҳам гап ошкора қилиш устида кетаётган бўлади).
وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَيْرٌ لُّكُمْ
(Ва агар махфий қилиб, фақир-камбағалларга берсангиз — бу ўзингиз учун янада яхшироқдир) бу ерда иснод садақаларга эмас, махфий қилишга бериляпти. (Изоҳ: Зайд урди, дейилганда урди феълининг исноди Зайдга берилган бўлади. Яъни, урди сўзи Зайдга таяниб турибгина ўзидаги маънони англата олади. Иснод сўзи таянтириш, суянтириш маъноларини англатади). Маътуф нима бўлса, маътуфун алайҳ ҳам ўша бўлади.
155-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232